Vietnam. Land in Zuidoost-Azië, hoofdstad Hanoi, 330.972 km2, 96 miljoen inwoners, populaire reisbestemming, opkomende economie.

 


Wie Vietnam wil leren kennen, heeft aan bovenstaande, feitelijke omschrijving niet genoeg. Hoe kan dat dan wel? Door erheen te reizen, uiteraard, en het landschap, de monumenten en het eten te ervaren. Of, minder voor de hand liggend, door er aan een project te werken en dagelijks met een taxi van afspraak naar afspraak te racen. We spraken Thimo Ramakers, die als masterstudent met het Amsterdam Research Project in het voorjaar van 2018 naar Vietnam is geweest. Hij was geen toerist, maar kreeg misschien wel meer van het land mee dan de gemiddelde backpacker.

 

straat Vietnam

 

Goed ingelezen en voorbereid vertrok hij met een groep van 18 studenten voor vijf weken naar Vietnam. Drie steden stonden op het programma: Ho Chi Minh-stad in het zuiden (twee weken), Da Nang in het midden (een week) en Hanoi in het noorden (twee weken). Het reisschema was pas kort van tevoren bepaald op basis van de opdrachten die ze voor een aantal Nederlandse bedrijven zouden uitvoeren. De keuze voor de drie grootste steden lag in het geval van Vietnam voor de hand: door de sterke urbanisatie zijn de verschillen tussen platteland en stad er groot, vrijwel alle bedrijven zijn daarom in een van de steden gevestigd.

Het Amsterdam Research Project (ARP) is in 1999 gestart op initiatief van studenten van de Vrije Universiteit Amsterdam. Elk jaar staat er één land centraal, een land in opkomst en ontwikkeling. In opdracht van bedrijven doen de studenten hier onderzoek: ze verkennen bijvoorbeeld de markt en proberen bedrijfsspecifieke onderzoeksvragen te beantwoorden. Het gaat om bedrijven uit alle sectoren en de meeste zijn al op verschillende plekken in de wereld werkzaam. Het bedrijf krijgt een kwalitatief goed rapport voor een fractie van de prijs van een reguliere consultant, de studenten doen ervaring op en krijgen studiepunten.

bedrijf vietnam

 

Thimo werkte met een medestudent aan een opdracht in de IT-sector. Dankzij die opdracht kwam hij al vanaf de eerste dag op plekken waar de normale toerist niet komt: in vergaderzalen, in buitenwijken en echte zakenrestaurants bijvoorbeeld. Ook zat hij vaker in een taxi dan zelfs de meest luie toerist. De weekenden waren gevuld met meer voor de hand liggende activiteiten. Een dagje naar het strand, een bezoek aan het War Remnants Museum, een tocht door de rijstvelden bij Sa Pa met overnachting bij locals, een workshop Vietnamees koken, een cruise door Ha Long Bay. Ongetwijfeld een bekend rijtje voor de gemiddelde Vietnam-bezoeker. ‘Het contrast met de werkdagen was groot, maar hierdoor kregen we wel een completer beeld van het land en de cultuur. We zagen én het stadsleven én de prachtige natuur én de plekken met grote culturele betekenis.’ Wat Thimo wel gek vindt om te beseffen: hij heeft waarschijnlijk meer van Vietnam gezien dan het merendeel van de bevolking. ‘Reizen is voor de meeste Vietnamezen veel te duur, ook binnenlands. Vaak raadden mensen ons enthousiast andere plekken aan, waarvan later bleek dat ze ze zelf nog nooit hadden kunnen bezoeken.’

Iedere bewoner leek zich er van doordrongen dat toerisme een belangrijke bron van inkomsten voor het land vormt. Dat viel ook elke avond opnieuw op. Een groot deel van de restaurants en cafés in de steden is voornamelijk op buitenlanders gericht. Niet alleen de huidige bezoeker is daarbij belangrijk, maar ook de toekomstige bezoeker. ‘Vaak wilde de bediening liever een goede rating op TripAdvisor dan fooi. In sommige cafés konden de medewerkers met een topscore een extra week vakantie verdienen.’ Dus behalve hun portemonnee trokken de studenten na het eten meestal braaf hun telefoon om een paar lovende woorden achter te laten. Ondanks hun atypische reis gewoon opgenomen in de toeristeneconomie.

Oprechter waren de ontmoetingen met Vietnamese studenten, met wie de groep via de universiteiten in contact kwam. Dit contact met leeftijdsgenoten is Thimo het meest bijgebleven. ‘Er zijn grote verschillen in levensinstelling. Familie is voor de meeste Vietnamezen bijvoorbeeld veel belangrijker dan voor Nederlanders, net als jong trouwen. Vrouwen mogen in het openbaar niet roken of drinken. Tegelijkertijd heeft net als in Nederland iedere jonge Vietnamees een telefoon van Samsung of Apple, waarop ze naar dezelfde filmpjes kijken als wij. Ook het gevoel voor humor is vergelijkbaar: we hebben samen heel vaak heel hard gelachen.’

 

terras Vietnam

 

Waren er nog andere dingen die hem tijdens de reis verrasten? ‘Ik vind het lastig om nu te zeggen wat mijn verwachtingen waren. Ik was nog nooit in Azië geweest en ook nog nooit in een veel armer land dan Nederland geweest. Ik kon me er geen voorstelling van maken en ging er open in. Het respect waarmee we werden behandeld vond ik opvallend. CEO’s van IT-bedrijven ontvingen ons gastvrij en namen de tijd. Ik vraag me af of dat andersom in Nederland ook zo zou zijn geweest. In onze gesprekken waren ze eerlijker en directer dan ik had gedacht, en ook hier bleken we vaak een gevoel van humor te delen.’ Had hij van tevoren meer willen weten? ‘Nee,’ zegt Thimo resoluut. ‘Omdat we alles zelf moesten uitzoeken, ging het met vallen en opstaan, maar juist daarin ligt voor mij de toegevoegde waarde van deze reis, zeker op persoonlijk vlak.’

Omdat het onderzoek aan het einde van de reis voltooid moest zijn, hadden de studenten een vast dagritme – om half 8 ontbijten, om 8 uur beginnen en rond zevenen weer terug in het hotel. Deze duidelijke structuur en het strakke reisschema boden houvast, zeker in het begin. Dat brengt ons op een interessant punt: veel ‘klassieke Azië-reizigers’ zweren juist bij het ongeplande. Niet weten waar je ‘s avonds slaapt en je laten verrassen door toeval en ontmoetingen zouden essentieel zijn voor de ‘echte, authentieke’ reiservaring. Thimo begrijp dat wel, maar denkt niet dat het de enige manier is. ‘Het hangt af van wat je zoekt in een reis. Veel backpackers zullen vooral willen ontspannen en bijzondere plekken willen bezichtigen. Ze zullen misschien meer te weten willen komen over de cultuur en de geschiedenis. Wij waren geïnteresseerd in de samenleving van nu, de economie, de politiek. We wilden het land uitpluizen en voorspellingen doen. Niet bediend worden, maar een kijkje in de keuken nemen.’ In zo’n geval is plannen niet zo gek, waarschijnlijk zelfs noodzakelijk.

Door deze ervaring is Thimo van plan zijn volgende reizen meer te structureren, om niet meer alleen voor ontspanning te gaan maar ook om iets te leren. ‘Ik zou nog meer het contact met locals willen opzoeken, misschien al van tevoren met ze in contact proberen te komen via mijn eigen netwerk. Dat zorgt voor extra werk van tevoren, maar levert denk ik heel veel op.’ Toch heeft hij niet de illusie ooit als Vietnamese insider te zijn gezien. ‘O nee, absoluut niet. We kwamen op heel andere plekken dan een toerist, maar we bleven buitenlanders. Vanwege ons westerse uiterlijk, onze nette kleren en relatieve rijkdom. Op sommige plekken waren we zelf de grootste attractie.’ Dan: ‘Daarom was het heerlijk om in het weekend echt even toerist te zijn, plekken te bezoeken waar je juist niet meer opvalt, alles geregeld is en aangepast is aan de wensen van toeristen. Zó fijn om na een drukke week even op te gaan in de rol van toerist!’

 

Cruise Ha Long Bay